Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά
και σαν πρώτα ανδρειωμένη
Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
Δε γράφτηκε ποτέ πιο ζωντανό τετράστιχο απ’ αυτό που βρήκε ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, για να περιγράψει την τραγωδία και την εθνική Ανάσταση του Ελληνισμού.
Μυριάδες κόκαλα ιερά των Ελλήνων αγωνιστών σπάρθηκαν στο ελληνικό χώμα και στις ελληνικές θάλασσες, έως ότου ήρθε η στιγμή που οι αναστάσιμες καμπάνες σκόρπισαν σ’ όλη τη γη το «Χαίρε, ω χαίρε Ελευτεριά».
Α. ήρωες του ’21 στη στεριά
Το Νοέμβριο του 1838, ο Αρχιστράτηγος Θ. Κολοκοτρώνης έδωσε από την Πνύκα την πνευματική του διαθήκη στην ελληνική νεολαία: «….Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση, δεν εσυλλογιστήκαμε ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχουμε άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις, ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε: «πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιτοκάραβα βατσέλα», αλλά ως μια βροχή έπεσε σε όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας, και όλοι, και οι κληρικοί και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμεν την Επανάσταση.»
Αν επιχειρούσαμε να απαριθμήσουμε μόνο τα ονόματα των ηρώων του 1821, θα χρειαζόμασταν όχι μόνο πολύ χρόνο και χώρο, αλλά θα υπήρχε ο φόβος να παραλείψουμε πολλούς ήρωες που συνέβαλαν στην απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό.
Σύσσωμος ο λαός, μικροί και μεγάλοι, επώνυμοι και ανώνυμοι, για έναν και μοναδικό σκοπό εμάχοντο: «Για του ΧΡΙΣΤΟΥ την πίστη της ΑΓΙΑ και της ΠΑΤΡΙΔΟΣ την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ..». και έδωσαν ακόμα πολλοί και την ίδια τους τη ζωή για τα δύο αυτά ιδανικά της φυλής μας.
Τα ονόματα μερικών πήραν ιδιαίτερη θέση στη συνείδηση των Ελλήνων και στις σελίδες της νέα ελληνικής ιστορίας μας.
«Αν η Επανάσταση του ’21 συνέβαινε εις τους μακρινούς καιρούς, κατά τους οποίους τα μεγάλα γεγονότα και αι θαυμασταί ανθρώπιναι πράξεις εδίδοντο από τους επικούς ποιητάς, το έπος αυτό θα έπαιρνε το όνομα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Είναι εκείνος που ενσάρκωσε την Ιδέα του Αγώνος του 1821..» θα γράψει ο Διον. Κόκκινος της Ακαδημίας Αθηνών. Ολόκληρος ο στρατός της Πελοποννήσου απέβλεπε σ’ αυτόν αλλά και για τους πέρα του Ισθμού ήταν η κορυφή. Ο Μάρκος Μπότσαρης εκοκκίνιζε εμπρός του σαν παιδί, ο Ανδρούτσος ανεγνώριζε μόνο αυτόν και ο Καραϊσκάκης τον θεωρούσε ότι ήταν το παν για την Επανάσταση.
Ο Θ. Κολοκοτρώνης υπήρξε ο οδηγών εγκέφαλος και ο εμψυχωτής των εξεγερθέντων κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης, το τόσο γόνιμο σε νίκες. Έδωσε στον αναρχούμενο αγώνα τη μορφή πολέμου.
Η άλωση της Τριπολιτσάς υπήρξε στρατηγικό έργο του. Η δεύτερη κεφαλαιώδης δράση του ήταν η συντριβή του Δράμαλη, με 30.000 στρατό στα Δερβενάκια. Το τρίτο ήταν οι συνεχείς παρενοχλήσεις (όχι κατά παράταξη μάχης) εναντίον του οργανωμένου στρατεύματος του Ιμπραήμ και δεν τον άφηνε να ολοκληρώσει τις νίκες του. Τέλος, συντήρησε τον αγώνα με την επίδειξη αναμφισβήτητης αντίστασης μέχρι τέλους.
Αναμφισβήτητα στις μεγάλες μορφές του αγώνα συγκαταλέγονται πολλοί σπουδαίοι ήρωες που τραγούδησε το δημοτικό μας τραγούδι: ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Διάκος, ο Ανδρούτσος, ο Νικηταράς,ο Αναγνωστόπουλος, ο Γκούρας, ο Παπαφλέσσας, ο θρυλικός ρασοφόρος πολέμαρχος, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, αρχιστράτηγος της Ρούμελης, ο Ιωάννης Μαρκυγιάννης, η αυθεντικότητα ζωής και λόγου, ο Δημήτριος Υψηλάντης κ.α.
Β. Οι ήρωες του ’21 στη θάλασσα
Κατά γενική ομολογία οι σημαντικότερες προσωπικότητες κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του ‘21στη θάλασσα ήταν ο Ανδρέας Μιαούλης και ο Κων/νος Κανάρης.
Ο Ανδρέας Μιαούλης στις αρχές του 1822 εκλέχθηκε ναύαρχος του στόλου της Ύδρας και τον Ιούλιο του 1822 έθεσε τον εαυτό του και τα πλοία του στη διάθεση της Επανάστασης. Κατανίκησε τον τουρκικό στόλο στη ναυμαχία της Πάτρας και έλαβε μέρος, μεταξύ των άλλων, στις ναυμαχίες της Χίου, των Σπετσών και των Ψαρών. Στη ναυμαχία του Γέροντα αντιμετώπισε τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο και έσωσε τη Σάμο.
Επίσης το Νοέμβριο του 1825 έσπασε τον τουρκικό αποκλεισμό του Μεσολογγίου. Απεβίωσε τον Ιούνιο του 1835.
Η πυρπόληση της ναυαρχίδας του τουρκικού στόλου στο λιμάνι της Χίου (6-7 Ιουνίου 1822), από τον Κων/νο Κανάρη, μετά την τραγική σφαγή στο νησί, με τις τεράστιες απώλειες των Τούρκων (θάνατος του Τούρκου ναυάρχου Καρά Αλή και πάνω από 2000 άλλων αξιωματικών και ναυτών) αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων, τρομοκράτησε τους Τούρκους και γέμισε ενθουσιασμό τους φιλέλληνες της Ευρώπης.
Τα κατορθώματα του Κ. Κανάρη και των συντρόφων του θα συνεχιστούν καθ’ όλη τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα (στα Ψαρά, στη Σάμο εναντίον του στόλου του Ιμπραήμ στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας και στην προσπάθεια ανεφοδιασμού του Μεσολογγίου).
Ο ένδοξος ναύαρχος ειρηνικά παραδίδει το πνεύμα του στις 2 Σεπτεμβρίου 1877, αφήνοντας στο Έθνος μας βαριά κληρονομιά και στη σημερινή ελληνική νεότητα μια μεγάλη ελληνική υποθήκη. Όλα τα κατορθώνει κανείς, έλεγε, με την πίστη στον Θεό και την αγάπη στην πατρίδα. «Και αυτή την αγάπη του την έκανε δαυλό και φώτισε με τους αφάνταστους ηρωισμούς του, μέσα στα πέλαγα, τον αγώνα της επαναστατημένης Ελλάδας εναντίον της σκλαβιάς».
Μεταξύ πολλών άλλων Ελλήνων που διέθεσαν τα καράβια τους και οι ίδιοι έλαβαν μέρος σε ναυμαχίες κατά των Τούρκων, συγκαταλέγονται και μερικές ηρωίδες όπως η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η ηρωίδα της θάλασσας.
Η ηρωική της μορφή είναι στενά συνυφασμένη με τον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας. Ήταν Κυριακή των Βαΐων (3 Απριλίου 1821), όταν η Μπουμπουλίνα μέσα σε μεγάλο ενθουσιασμό των Σπετσωτών μπήκε πρώτη στον «Αγαμέμνονα» και βάδισε προς τον Αργολικό Κόλπο. Το σχέδιό της ήταν να αποκλείσει από τη θάλασσα το Ναύπλιο και να βοηθήσει στην πολιορκία που είχε αρχίσει πριν λίγες ημέρες από την ξηρά.
Το όνομα της Μπουμπουλίνας έμεινε στενά συνδεδεμένο με τις φλόγες του πολέμου . το όνομά της αντηχεί ακόμα σαν κρότος τηλεβόλου για να εμψυχώνει κάθε ελληνική ψυχή και να της δείχνει το δρόμο της φιλοπατρίας.
Σε μία παραλιακή πόλη της ανατολικής Θράκης το 1784, την Αίνο, γεννήθηκε από εύπορη οικογένεια η Δόμνα Βιζβίζη.
Στα 1808 ο σύζυγός της Αντώνιος Βισβίζης, πλούσιος πλοίαρχος, γεμάτος ενθουσιασμό ήταν από τους πρώτους οπαδούς της Φιλικής Εταιρείας.
Ο καπετάν Βισβίζης παίρνοντας τη γυναίκα και τα 4 παιδιά του, ανοίγει πανιά, τρέχει για να προλάβει τους Ψαριανούς και να πολεμήσει μαζί τους.
Η Δόμνα Βισβίζη τότε παίρνει το πρώτο βάπτισμα του πολέμου. Γι’ αυτή τώρα αρχίζει μια ζωή γεμάτη ηρωισμό και περιπέτειες.
Μετά τον θάνατο του συζύγου της που σκοτώθηκε σε μία συμπλοκή με τους Τούρκους κοντά στην παραλία της Στυλίδας συνεχίζει με όλες της τις δυνάμεις τον ιερό αγώνα.
Οι πρόκριτοι και οι οπλαρχηγοί της Εύβοιας το 1823 αναγνωρίζοντας τις μεγάλες υπηρεσίες της, εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους και ο Δημήτριος Υψηλάντης την ονομάζει «ευγενεστάτην και γενναιοτάτην». Τρία ολόκληρα χρόνια πάλεψε με τη θάλασσα. Ύστερα από τόσες θυσίες και πικρίες που δοκίμασε, πτωχή μα ευχαριστημένη που είδε ένα κομμάτι ελληνικής χώρας ελεύθερο, αποτραβιέται με τα τέσσερα παιδιά της στο όμορφο νησί της Μυκόνου, για να ζήσει ήσυχα και ταπεινά.