Του Χρήστου Μπουρδούκη* 

Το Ασφαλιστικό Σύστημα στη χώρα μας διέπεται από την αρχή της προστασίας και της αλληλεγγύης των γενεών και έχει δημόσια αναδιανεμητικά χαρακτηριστικά. Με βάση αυτή την αρχή οι εισφορές των σημερινών ενεργών ατόμων, των εργαζομένων, χρησιμοποιούνται για τη σταθερή και απρόσκοπτη χρηματοδότηση των σημερινών συντάξεων των συνταξιούχων.

Η μετάβαση όμως από το διανεμητικό δημόσιο σύστημα σε ένα άλλο σύστημα με κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά και την ίδρυση ιδιωτικών ταμείων ή οργανισμών για την απονομή έστω και της επικουρικής σύνταξης, καταστρατηγεί αυτή την αρχή και μπορεί να οδηγήσει στη συρρίκνωση των συντάξεων ή και στον εκμηδενισμό τους.

Με την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής σύνταξης (ατομικές μερίδες του ασφαλισμένου, κουμπαράς) ανακύπτουν προβλήματα ασφάλειας αλλά και προστασίας των εργαζομένων και των ασφαλισμένων, τα οποία βέβαια δεν παρατηρούνται στο δημόσιο διανεμητικό σύστημα. Ο πιο μεγάλος κίνδυνος προέρχεται από τη θεμελίωση της επικούρησης στην αβεβαιότητα και στον υψηλό κίνδυνο του χρηματιστηριακού «καζίνου».

Βέβαια, όταν το χρηματιστήριο πηγαίνει καλά, όσο ο «τζόγος» ανεβαίνει, πολλοί θα είναι ευχαριστημένοι. Το δράμα όμως για τους ασφαλισμένους αρχίζει στις περιπτώσεις ραγδαίας πτώσης του και της χρεωκοπίας των ασφαλιστικών εταιρειών, όπως συνέβη με την Ασφαλιστική Αμερικανική Enron που διαλύθηκαν τα κεφαλαιοποιημένα συνταξιοδοτικά δικαιώματα.

Σχετικά με την ιδιωτικοποίηση γενικά της κοινωνικής ασφάλισης, είναι χρήσιμο να αναφερθούμε περιληπτικά στο άρθρο του νομπελίστα καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Αμερικής, Τζόζεφ Στίγκλιτς, με τίτλο: «Ο Μπους παίζει με τις συντάξεις» (εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 19-20 Φεβρουαρίου 2005) στο οποίο προειδοποιεί ότι: «Η ιδιωτικοποίηση του συστήματος δε λύνει το πρόβλημα, το χρηματιστήριο δεν προσφέρει εγγυημένες αποδόσεις και ότι αν όλα πάνε καλά στις αγορές, οι αποδόσεις θα είναι υψηλότερες μόνο επειδή η ανάληψη του επενδυτικού κινδύνου θα είναι υψηλότερη. Τίποτε δεν είναι τσάμπα στα οικονομικά. Ακόμη και αν κάποιος πιστεύει πραγματικά ότι υπάρχουν πράγματα στα οικονομικά που προσφέρονται δωρεάν, πάλι δεν υπάρχει λόγος να πραγματοποιηθεί η ιδιωτικοποίηση. Η κυβέρνηση μπορεί να κερδίσει από τις επιπλέον αποδόσεις επενδύοντας τα δικά της κεφάλαια στο χρηματιστήριο. Η ιδιωτικοποίηση δεν θα πετύχει τίποτε άλλο παρά να κάνει χειρότερα τα πράγματα…»

Αλλά και ο καθηγητής Σάββας Ρομπόλης, ειδικός στην Κοινωνική Ασφάλιση, υποστηρίζει ότι το σύστημα της ιδιωτικής ασφάλισης στηρίζεται στις χρηματοπιστωτικές αγορές: «Ο κάθε ασφαλισμένος τα χρήματα που θα καταθέτει για την ασφάλισή του, θα είναι τοποθετημένα σε ατομικές μερίδες και αποδίδονται στον ασφαλισμένο σε συγκεκριμένο χρόνο. η μετατροπή του διανεμητικού συστήματος σε κεφαλαιοποιητικό θα αποβεί προς όφελος των ιδιωτικών ασφαλιστικών επιχειρήσεων μέσω του ποσοστού αναπλήρωσης των συνταξιοδοτικών παροχών….».

Στις χώρες που εφαρμόστηκε ιδιωτική επικούρηση, όπως αναφέρει ο καθηγητής Σ. Ρομπόλης, Ουγγαρία 1998, Πολωνία 1999, Λετονία 2001, Εσθονία 2002, Λιθουανία 2004, Σλοβενία 2005, Ρουμανία 2008 και Βουλγαρία 2002 αυτή αποτελεί παρελθόν. Ακριβώς όπως στη Λατινική Αμερική που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η ιδιωτικοποίηση του συστήματος (Χιλή, περίοδος Πινοσέτ) τα αποτελέσματά της ήταν ασύμφορα για τους συνταξιούχους, ήταν οδυνηρά. Γι’ αυτό μετά το 2008 επανήλθαν στο αναδιανεμητικό σύστημα, με συνέπεια οι κρατικοί προϋπολογισμοί να υποστούν μεγάλο κόστος….».

Στην περίπτωση κατάρρευσης της χρηματοπιστωτικής αγοράς, γράφει ο καθηγητής Σ. Ρομπόλης, όπως έγινε με τη μετοχή της ALCO της μεγαλύτερης ασφαλιστικής εταιρείας της Αμερικής (2008, πτώση της μετοχής από 70% σε 5,5%) εξανάγκασε την Κυβέρνηση των ΗΠΑ να αναλάβει το κόστος των ασφαλιστικών συμβολαίων ύψους 85 δις δολαρίων. Άλλο παράδειγμα πτώχευσης στη χώρα μας είναι η εταιρεία ΑΣΠΙΣ ΠΡΟΝΟΙΑ που διαλύθηκαν τα κεφαλαιοποιημένα συνταξιοδοτικά δικαιώματα. 

Με βάση αυτά τα στοιχεία πιστεύουμε ότι η εφαρμογή του κεφαλαιοποιητικό συστήματος στην επικουρική ασφάλιση οδηγεί στην κατάλυση του κοινωνικού χαρακτήρα γενικά των συντάξεων, ενέχει πράγματι μεγάλους κινδύνους για τους ασφαλισμένους και τους σημερινούς συνταξιούχους, γιατί άλλο πράγμα είναι οι χρηματοπιστωτικές αγορές και τα χρηματιστηριακά κέρδη και άλλο πράγμα η ανθρώπινη ζωή. 

Το κόστος που έχουν καταβάλει οι συνταξιούχοι με τις περικοπές στις συντάξεις τους για την αποπληρωμή μέρους από τον δανεισμό της χώρας, ανήλθε περίπου στα 65 δις ευρώ. Ποιος όμως τώρα θα πληρώσει το κόστος μετάβασης από το διανεμητικό σύστημα της επικουρικής σύνταξης στο κεφαλαιοποιητικό, εφόσον η Κυβέρνηση υλοποιήσει το σχέδιο νόμου που προετοιμάζει, όπως έχει δηλώσει το οικονομικό της επιτελείο;

Το κόστος αυτό υπολογίζεται από το ύψος δαπάνης της επικουρικής σύνταξης που παίρνουν οι 1,5 εκατ. συνταξιούχοι μέχρι να σβήσει το παλαιό σύστημα για τους «παλαιούς» συνταξιούχους, σε 50-60 δις ευρώ. Θα περικοπούν κι άλλο οι συντάξεις και της επικουρικής ασφάλισης, όταν θα πάψουν να εισέρχονται στο σύστημα της επικουρικής ασφάλισης οι εισφορές των νέων ασφαλισμένων, οι οποίες θα κατευθύνονται στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα;

Ανεξάρτητα από τα εύλογα αυτά ερωτήματα, οι υποστηρικτές της κεφαλαιοποίησης από τη δεκαετία του ’90 υποστήριζαν, ακριβώς αυτό που υποστηρίζεται και σήμερα, ότι το διανεμητικό σύστημα αποτελεί μεταβίβαση εισοδήματος από τις νέες γενιές προς τις παλαιότερες, φορολογία που προκαλεί στρεβλώσεις στην οικονομία και προσφέρει πολύ χαμηλότερες αποδόσεις των επενδυμένων κεφαλαίων, ενώ οι εισφορές στο κεφαλαιοποιητικό είναι εθελούσια ιδιωτική αποταμίευση, η οποία συμβάλλει στη διεύρυνση της παραγωγικής δυνατότητας και στην ανάπτυξη της οικονομίας. 

Οι κινητοποιήσεις όμως της κοινωνίας της περιόδου εκείνης των εργαζομένων και των συνταξιούχων, για το δυσανάλογο κόστος μεταξύ των γενεών και της ίδιας γενιάς που θα υφίστατο τη μεταρρύθμιση και για τα άγνωστα και αβέβαια οφέλη των μελλοντικών γενεών απέτρεψαν αυτή τη μεταρρύθμιση , την υποχρεωτική ανάπτυξη δηλαδή των επαγγελματικών ταμείων στα οποία θα μπορούσαν να ενσωματωθούν τα επικουρικά ταμεία της επικουρικής μας σύνταξης. 

Σήμερα μετά από πολλά χρόνια η Κυβέρνηση έχει αποφασίσει την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης για τους ίδιους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω. 

Ο αρμόδιος Υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης κ.Τσακλογλου σε συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» 5-6 Δεκεμβρίου 2020 είπε μεταξύ των άλλων για την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής σύνταξης «ότι το σχετικό νομοσχέδιο θα κατατεθεί στη Βουλή κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021…., η σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος δε συνδέεται με περικοπές, δεν θα επηρεάζει τις κύριες συντάξεις. Αλλάζει το σύστημα της επικουρικής ασφάλισης προς όφελος των εργαζομένων χωρίς να θίγει τις συντάξεις των νυν συνταξιούχων…. Οι νέες επικουρικές συντάξεις θα είναι αρκετά υψηλότερες από αυτές που χορηγεί σήμερα τα διανεμητικό σύστημα….Σε σημαντικό βαθμό οι πόροι του νέου ταμείου θα επενδυθούν στην εγχώρια οικονομία και θα δώσουν ώθηση στις επενδύσεις. Αυτές με τη σειρά τους οδηγούν σε υψηλότερες μορφές ανάπτυξης, υψηλότερα επίπεδα απασχόλησης, υψηλότερους μισθούς και συνακόλουθα υψηλότερα φορολογικά έσοδα και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης …κλπ». 

Επαναλαμβάνονται δηλαδή οι ίδιοι ισχυρισμοί στις προηγούμενες δεκαετίες των υποστηρικτών του κεφαλαιοποιητικού συστήματος της επικουρικής ασφάλισης για την ανάπτυξη της οικονομίας και την ευημερία της κοινωνίας. 

Επισημαίνουμε πάντως ότι στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και παρά τον εγκωμιασμό και τη διαφήμιση του κεφαλαιοποιητικού συστήματος, δε φαίνεται να ενσωματώνεται στα Ευρωπαϊκά προγράμματα συνταξιοδότησης. Στη Γαλλία ισχύει το αναδιανεμητικό σύστημα. Στην Ισπανία, Ιταλία, Γερμανία, Αυστρία, Φινλανδία και τη Σουηδία παρά τις διάφορες παραμορφώσεις του συστήματος, το ασφαλιστικό σύστημα παραμένει κυρίως αναδιανεμητικό. 

Επαρκείς συντάξεις που εξασφαλίζουν ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης είναι οι συντάξεις που επικρατεί το δημόσιο αναδιανεμητικό σύστημα.

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτικών Συνταξιούχων για τους παραπάνω λόγους, θα εκφράσει την αντίθεσή της, εάν προσκληθεί κατά τη συζήτηση στη Βουλή του σχετικού νομοσχεδίου για την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης.

*Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτικών Συνταξιούχων 

 ε.τ. Δ/ντής στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.